Gisteren moest ik veel vergaderen over toekomstige projecten. Enkele van deze projecten werk ik met mensen “met een beperking”.  Wie niet, vraag ik me dan af?!…

Wat me steeds opvalt of het nu over “gewone” mensen gaat of mensen met “een beperking” is het eeuwige gepamper van hun begeleiders. Tijdens één van de vergaderingen kreeg ik een lijst onder mijn ogen wat ik niet mocht.  Als je je aan die lijst houdt dan wordt communiceren inderdaad bijzonder moeilijk; als een slang moest je boven (zeker niet onder) en voor (zeker niet tussen) deze mensen bewegen. Toen ik vroeg waarom dat zo was zei een begeleider tegen me, “ze zijn ziek.”. Ondertussen heb ik al enige kilometers in dit werkveld afgelegd en weet ik dat met een groep mensen werken – of ze begaafd of minder begaafd zijn – inhoudt dat er soms een complexe emotionele huishouding moet beheerd worden.  Maar dat je het individu niet mag simplifiëren laat staan onttrekken van andere individuen die mogelijk anders zijn.

“Ik lig er wakker van…”, zei iemand een vergadering later, “…hoe ik contact kan krijgen met iemand die de hele tijd naar beneden kijkt.”. Ik suggereerde dat ze misschien is moest proberen om wel in zijn ogen te kijken? “Dat mag niet”, zei ze, “we mogen niet te veel prikkels geven.”. Ze is beeldend kunstenaar en opzoek naar de synthese tussen de complexiteit van de mensen waar ze mee werkt en het behoud van de intimiteit van haar werk. Ze denkt dus vanuit zichzelf als kunstenaar en niet vanuit de mensen waar ze mee werkt. Deze houding stoort me omdat dit een rechtlijnigheid veroorzaakt die er misschien wel netjes uitziet maar elke vorm van verhalen vertellen vanuit de mensen zelf dood.

Je moet het aanpakken, kijk ze in de ogen, ga er tussen staan, kruip eronder, ga desnoods op hun rug zitten om hun verhaal te weten te komen. Geloof me, er zijn veel zachtere manieren om dit te weten te komen maar in tijden van wanhoop durf ik al wel eens overdrijven. Maar bovenal,  gebruik hun verhaal om samen een verhaal te vertellen. Maak van hun “beperking” een kracht. Dat is de sleutel. Ik zakte in elkaar, stapte de auto in naar een volgende vergadering en dacht aan de woorden van Oliver Sacks in de man die zijn vrouw voor een hoed hield;

“Om het menselijk wezen weer in het middelpunt te plaatsen – de lijdende, gekwelde, vechtende mens – is het nodig een ziektegeschiedenis uit te diepen tot een vertelling of verhaal: alleen dan hebben we zowel met ‘wie’ als met ‘wat’ te maken, met een werkelijke persoon….”

 Deze gedachte sterkt mij in m’n tocht om de confrontatie aan te gaan en de betrokkenheid op te eisen van alle deelnemers. Dit levert geen grote kunst op maar meer wereld in een werkelijkheid die al te vaak wordt afgeschermd.